اوّلين ترکيب آيه عبارت است از : « اَلْحَمْدُ لِلَّهِ » که از دو بخش
1- « اَلْحَمْدُ » 2- « لِلَّهِ » تشکيل شده است.
« اَلْحَمْدُ » يک اسم معرفه است که با ال معرفه شده است و در اوّل جمله آمده است.
به اسم معرفه ای که در اوّل جمله می آيد «مبتدا» گفته می شود.
«مبتدا» بودن يکی از نقشهای اصلی است که اِعراب آن هميشه مرفوع است. هر مبتدايی مرفوع است.
نشانه مرفوع بودن «تنوين رفع –ٌ » يا «ضمّه –ُ » است که بر حرف آخر کلمه ظاهر می شود. نشانه رفع در برخی اسمها «واو» است.
در تعريف مبتدا گفته می شود: «مبتدا» اسم معرفه و مرفوعی است که در اوّل جمله می آيد و درباره ی آن خبری داده می شود.
جمله ای که با مبتدا شروع می شود دارای يک قسمت ديگر به نام خبر است.
در تعريف خبر گفته می شود: «خبر» همان بخش از جمله است که درباره مبتدا خبری را می دهد.
«خبر» نيز مانند مبتدا يک نقش اصلی است و هميشه مرفوع است.
«خبر» ممکن است يک اسم باشد و ممکن است يک جمله يا يک شبه جمله باشد.
«خبر» در جمله « اَلْحَمْدُ لِلَّهِ » يک شبه جمله است. در درسهای گذشته آموختيم که «شبه جمله» جمله ای است که فعل آن حذف شده است.
«لِلّهِ» يک شبه جمله است که از يک حرف جرّ و يک اسم مجرور تشکيل شده است. فعل حذف شده آن می تواند به معنی «ثبت است» باشد.
برای ترکيب جمله « اَلْحَمْدُ لِلَّهِ » اصطلاحاً گفته می شود:
« اَلْحَمْدُ مبتدا، مرفوع نشانه رفع ضمّه ظاهر در حرف آخر کلمه»
« لِلَّهِ جار و مجرور متعلّق به محذوف خبر، محلّاً مرفوع، لِ حرف جرّ، لفظ جلاله اللهِ مجرور به حرف جرّ «لِ»، نشانه جرّ کسره ظاهر در حرف آخر کلمه»