3
وَ مِنْ خُطْبَةٍ لَهُ عَلَيْهِ ٱلسَّلاٰمُ
وَ هِيَ الْمَعْرُوفَةُ بِالشِّقْشِقِيَّةِ
اَمَا وَ اللَّهِ لَــــقَدْ تَقَمَّصَـــهَا فُلَانٌ
حرف تنبيه |
حرف جرّ،قسم |
مجرور -ِ |
لام جواب قَسَم |
حرف تحقيق |
ماضی، تفعّل |
ها مفعولٌ به |
فاعل |
مبنی برسکون |
جار ومجرور متعلّق به اُقْسِمُ مقدّر |
مبنی بر فتح |
برسرماضی |
مبنی بر فتح |
محلّاً منصوب |
مرفوع -ٌ |
وَ إِنَّــــهُ لَـــيَعْلَمُ اَنَّ مَحَلِّــي
واو حاليه |
مشبّهةٌ بالفعل |
هاء اسم اِنَّ |
لام غير عامل |
فعل مضارع |
مشبّهةٌ بالفعل |
مضاف به ياء |
مضافٌ اليه |
مبنی بر فتح |
مبنی بر فتح |
محلّاً منصوب |
مبنی بر فتح |
مرفوع،فاعل[هُوَ] |
مَحلّ اسم اَنَّ تقديراً منصوب |
محلّاً مجرور |
|
جمله «وَ اِنّّهُ لَيَعْلَمُ …» حال محلّاً منصوب، جمله «لَيَعْلَمُ . . .» محلّاً مرفوع خبر اِنَّ ، جمله «اَنَّ مَحَلِّی …» مصدر مؤوّل ، محلّاً منصوب مفعول به |
مِنْــهَا مَحَلُّ الْقُطْبِ مِنَ الرَّحَی. يَنْحَدِرُ عَنِّي
مِنْ حرف جرّ |
ها محلّاً مجرور |
خبر اَنَّ،مرفوع |
مضافٌ اِلَيه |
مِنْ حرف جرّ |
تقديراً مجرور |
مضارع،انفعال |
ياء محلّاً مجرور |
جار و مجرور متعلّق به محذوف،صفت مَحَلّ درمَحَلّی |
مجرور -ِ |
جار و مجرور متعلّق به محذوف |
جار و مجرور متعلّق به يَنْحَدِرُ |
السَّيْلُ ، وَ لَايَرْقَی إِلَـــيَّ الطَّيْرُ ، فَسَدَلْتُ
فاعل يَنْحَدِرُ |
حرف عطف |
فعل نفی |
اِلی حرف جرّ |
ياء محلّاً مجرور |
فاعل لايَرْقَی |
فاء تفريع |
ماضی، وحده |
مرفوع -ُ |
مبنی بر فتح |
تقديراً مرفوع |
جار و مجرور متعلّق به لايَرْقَی |
مرفوع -ُ |
مبنی بر فتح |
تُ بارز، فاعل |
|
جمله «يَنْحَدِرُ عَنِّی السَّيْلُ» مستأنفه، محلّی از اِعراب ندارد. جمله «لايَرْقَی… » معطوف به آن است. |
دُونَـــهَا ثَوْباً ، وَ طَوَيْتُ عَنْـــهَا كَشْحاً .
ظرف مکان |
مضافٌ اِلَيه |
مفعولٌ به |
حرف عطف |
ماضی، وحده |
عَنْ حرف جر |
ها محلّاً مجرور |
مفعولٌ به |
دونَ متعلّق به سَدَلْتُ،هامحلّاًمجرور |
منصوب -ً |
مبنی بر فتح |
تُ بارز، فاعل |
جار و مجرور متعلّق به طَوَيْتُ |
منصوب -ً |
وَ طَفِقْتُ اَرْتَئِي بَيْنَ اَنْ اَصُولَ بِيَـــدٍ
حرف عطف |
مقاربه، ماض |
فعل و فاعل آن [اَنا] |
ظرف مکان |
حرف ناصبه |
فعل و فاعل |
باء حرف جرّ |
مجرور |
مبنی بر فتح |
تُ اسم آن |
تقديراًمنصوب |
متعلّق به اَرتَئی، مضاف،مصدر مؤوّل محلّاً مجرور، |
جار و مجرور متعلّق به اَصُولَ |
|||
فعل اَرْتَئی منصوب به اَن مقدّر، مصدر مؤوّل محلّاً منصوب خبر طَفِقْتُ |
مصدر اَنْ اَصُولَ مضاف اليه |
|
موصوف |
جَذَّاءَ ، اَوْ اَصْبِرَ عَلَی طَخْيَةٍ عَمْيَاءَ ، يَهْرَمُ فِيهَا
صفت، مجرور |
حرف عطف |
منصوب به اَنْ |
حرف جرّ |
مجرور |
صفت، مجرور |
مضارع،مرفوع |
فی حرف جرّ |
غير منصرف |
مصدر مؤوّل معطوف، محلّاً مجرور |
جار و مجرور متعلّق به اَصْبِرَ |
غير منصرف |
جار و مجرور متعلّق به يَهْرَمُ |
|||
|
جمله يَهْرَمُ فِيها … محلّاً مجرور صفت طَخْيَةٍ |
الْكَبِيرُ ، وَ يَشِيبُ فِيهَا الصَّغِيرُ ، وَ يَكْدَحُ فِيهَا
فاعل يَهْرَمُ |
حرف عطف |
مضارع،مرفوع |
ها محلّاً مجرور |
فاعل يَشِيبُ |
حرف عطف |
مضارع،مرفوع |
فی حرف جرّ |
مرفوع -ُ |
مبنی بر فتح |
جار و مجرور متعلّق به يَشِيبُ |
مرفوع -ُ |
مبنی بر فتح |
جار و مجرور متعلّق به يَکْدَحُ |
||
جمله های «يَشِيبُ فيها … و يَکْدَحُ فيها …» عطف به جمله «يَهْرَمُ فيها …» محلّاً مجرور، صفت طَخْيَةٍ |
مُؤْمِنٌ حَتَّی يَلْقَی رَبَّــــهُ !
فاعل يَکْدَحُ |
حرف جرّ |
تقديراًمنصوب |
مفعولٌ به |
هاءمضاف اليه |
مرفوع -ُ |
مضارع منصوب به اَن مقدّر |
منصوب،مضاف |
محلّاً مجرور |
|
مصدر مؤوّل «اَن يَلْقَی = ملاقات کردن» محلّاً مجرور به حرف جرّ حَتَّی |
تَرجيِحُ الصَّبْرِ
فَـــرَاَيْتُ اَنَّ الصَّبْرَ عَلَی هَاتَا اَحْجَی ، فَصَبَرْتُ
حرف عطف |
ماضی |
مشبّهةٌ بالفعل |
اسم اَنَّ، منصوب |
حرف جرّ |
محلّاً مجرور |
خبر اَنَّ |
فاء تفريع |
مبنی بر فتح |
فاعل تُ |
مصدر مؤوّل محلّاً منصوب مفعولٌ به |
جار و مجرور متعلّق به اَلصَبْرَ |
تقديراً مرفوع |
تُ فاعل |
وَ فِي الْعَيْنِ قَذًی ، وَ فِي الْحَلْقِ شَجًا ،
واو حاليه |
حرف جرّ |
مجرور – |
مبتدای مؤخّر |
حرف عطف |
حرف جرّ |
مجرور –ِ |
مبتدای مؤخّر |
مبنی بر فتح |
جارومجرور متعلّق به خبرمحذوف |
تقديراً مرفوع |
مبنی بر فتح |
جارومجرور متعلّق به خبرمحذوف |
تقديراً مرفوع |
||
|
جمله محلّاً منصوب حال برای فاعل صَبَرْتُ |
|
جمله محلّاً منصوب معطوف به جمله حاليه |
اَرَی تُرَاثِي نَهْباً ، حَتَّی مَضَی الْاَوَّلُ لِسَبِيلِــهِ ،
مضارع |
مفعولٌ به اوّل |
مفعولٌ به دوّم |
ابتدائيّه |
فعل ماضی |
فاعل |
لام حرف جرّ |
هاءمضافٌ الَيْه |
|
فاعل [اَنَا] |
ياءمضافٌ الَيه |
منصوب -ً |
قبل از ماضی |
ثلاثی مجرد |
مرفوع |
سبيلِ مجرور |
محلّاً مجرور |
|
اَرَی دومفعول طلب، تُراث مضاف به ياء متکلّم تقديراً منصوب، ياء محلّاً مجرور |
مَضَی مبنی بر فتح مقدّر، جار و مجرور متعلّق به مَضَی |
|||||||
فَـــاَدْلَی بِـــهَا إِلَی فُلَانٍ بَعْــدَهُ ،
حرف عطف |
ماضی، اِفعال |
باء حرف جرّ |
هاء محلّاً مجرور |
حرف جرّ |
مجرور به اِلَی |
ظرف زمان |
هاءمضافٌ اِلَيْه |
مبنی بر فتح |
فاعل [هُوَ] |
جار و مجرور متعلّق به اَدْلَی |
جار و مجرور متعلّق به اَدْلَی |
منصوب |
محلّاً مجرور |
||
فاء تفريع، اَدْلَی مبنی بر فتح مقدّر |
ظرف زمان بَعْدَ متعلّق به محذوف، تقدير آن «کَانَ بَعْدَهُ»، جمله محلّاً مجرور صفت فُلانٍ |
ثُمَّ تَمَثَّلَ بِقَوْلِ الْأَعْشَی : شَتَّانَ مَا يَوْمِـــي
حرف عطف |
ماضی، تفعّل |
باء حرف جرّ |
مضافٌ اِلَيْه |
اسم فعل |
موصول،فاعل |
خبر،مرفوع |
مضافٌ اِلَيْه |
مبنی بر فتح |
فاعل [هُوَ] |
قًوْلِ مجرور |
تقديراً مجرور |
مبنی بر فتح |
محلّاً مرفوع |
مضاف به ياء |
محلّاً مجرور |
يَوْمِ مضاف به ياء متکلّم، تقديراً مرفوع، خبر برای مبتدای محذوف، تقدير آن هُمَا، جمله«يَوْمِی عَلَی کُورِهَا و يَومُ… » صله مَا محلّی از اعراب ندارد. |
عَلَی كُــورِهَا وَ يَوْمُ حَيَّانَ اَخِي جَابِرِ
حرف جرّ |
مجرور -ِ |
مضافٌ اِلَيْه |
حرف عطف |
معطوف،مرفوع |
مضافٌ اِلَيْه |
عطف بيان |
مضافٌ اِلَيْه |
متعلّق به محذوف صفت يَوْم |
محلّاً مجرور |
مبنی بر فتح |
مضاف |
نشانه جرّفتحه |
نشانه جرّ ياء |
مجرور -ِ |
فَيَا عَجَباً !! بَيْنَا هُوَ يَسْتَقِيلُــهَا فِي حَيَاتِهِ
حرف عطف |
منادیٰ |
ظرف |
مبتدا |
مضارع،مرفوع |
هاء مفعولٌ به |
حرف جرّ |
مجرور |
يَا حرف ندا |
منصوب |
مانند بَيْنَ |
محلّاً مرفوع |
فاعل[هُوَ ] |
محلّاً منصوب |
مبنی برسکون |
هاءمضافٌ الَيه |
بَيْنَا مضاف، جمله« هُوَ يَسْتَقِيلُهَا…» اسميّه محلّاً مجرور مضافٌ الَيه، جمله « يَسْتَقِيلُهَا….» محلّاً مرفوع خبر برای هُوَ، جار و مجرور متعلّق به يَسْتَقِيلُهَا |
إِذْ عَقَـــدَهَا لِــــآخَرَ بَعْدَ وَفَاتِـــهِ
حرف مفاجاة |
فعل ماضی |
هاء مفعولٌ به |
حرف جرّ |
مجرور |
ظرف زمان |
مضافٌ اِلَيْه |
هاءمضافٌ اِلَيْه |
|
بعد از بَيْنَا |
فاعل[هُوَ ] |
محلّاً منصوب |
جار و مجرور متعلّق به عَقَدَ |
منصوب، متعلّق به عَقَدَ |
مجرور |
محلّاً مجرور |
||
«آخَر» اسم بر وزن اَفْعَل، صفت برای موصوف محذوف تقدير آن [رَجُلٍ که مجرور به لام جرّ است]، تابع، غير منصرف، نشانه جرّ آن فتحه |
||||||||
– لَـــشَدَّ مَا تَشَطَّرَا ضَرْعَيْــهَا ! – فَصَيَّــرَهَا
غير عامل |
ماضی |
حرف مصدر |
ماضی،فاعل ا |
مفعولٌ به |
ها مضافٌ الَيْه |
فاء عطف |
ها مفعولٌ به |
جواب قسم مقدّر |
برای تعجّب است،مصدر مؤوّل محلّاً مرفوع فاعل |
منصوب،مضاف |
محلّاً مجرور |
صَيّرَ ماضی |
محلّاً منصوب |
فِي حَوْزَةٍ خَشْنَاءَ يَغْلُظُ كَلْمُــــهَا ، وَ يَخْشُنُ
حرف جرّ |
مجرور –ٍ |
صفت، تابع |
مضارع |
فاعل، مرفوع |
هاءمضافٌ اليه |
حرف عطف |
مضارع |
جار و مجرور متعلّق به صَيَّرَ |
نشانه جرّفتحه |
مرفوع |
مضاف |
محلّاً مجرور |
مبنی بر فتح |
مرفوع |
مَسُّـــهَا ، وَ يَكْثُرُ الْعِثَارُ فِيـــهَا ، وَ
فاعل، مرفوع |
هاءمضافٌ اليه |
حرف عطف |
مضارع |
فاعل |
فِی حرف جرّ |
هاء محلّاً مجرور |
حرف عطف |
مضاف |
محلّاً مجرور |
مبنی بر فتح |
مرفوع |
مرفوع |
جار و مجرور متعلّق به يَکْثُرُ |
مبنی بر فتح |
الِاعْتِذَارُ مِنْـــهَا ، فَصَاحِبُـــهَا كَـــرَاكِبِ الصَّعْبَةِ
معطوف،فاعل |
مِن حرف جرّ |
هاء محلّاً مجرور |
فاحرف عطف |
هاءمضافٌ اِلَيه |
کَ حرف جرّ |
مجرور، مضاف |
مضافٌ اِلَيْه |
مرفوع |
جار و مجرور متعلّق به الاِعْتِذَارُ |
صاحبُ مبتدا |
محلّاً مجرور |
جارومجرورمتعلّق به خبر محذوف |
مجرور -ِ |
إِنْ اَشْنَقَ لَـــهَا خَرَمَ وَ إِنْ اَسْلَسَ
حرف شرط |
ماضی، اِفعال |
لام حرف جرّ |
هاءمحلّاًمجرور |
ماضی، ثلامجرّد |
حرف عطف |
حرف شرط |
ماضی،اِفعال |
|
مبنی برسکون |
فاعل [هُوَ] |
جار و مجرور متعلّق به اَشْنَقَ |
فاعل [هُوَ] |
مبنی بر فتح |
مبنی برسکون |
فاعل [هُوَ] |
||
اِن حرف شرط، اَشْنَقَ محلّاً مجزوم فعل شرط، خَرَمَ محلّاً مجزوم جواب شرط ، اَسْلَسَ محلّاً مجزوم فعل شرط، ، تَقَحّمَ محلّاً مجزوم جواب شرط |
||||||||
لَـــهَا تَقَحَّمَ ، فَـــمُنِيَ النَّاسُ – لَعَمْرُ اللَّهِ –
لام حرف جرّ |
هاء محلّاً مجرور |
ماضی، تفعُّل |
حرف عطف |
ماضی مجهول |
نايب فاعل |
لام تأکيدقسم |
مضافٌ الَيْه |
جار و مجرور متعلّق به اَسْلَسَ |
فاعل [هُوَ] |
تفريع |
مبنی بر فتح |
مرفوع |
عَمْرُ مبتدا |
خبر محذوف |
بِـــخَبْطٍ وَ شِمَاسٍ ، وَ تَلَوُّنٍ وَ اِعْتِرَاضٍ ؛
باء حرف جرّ |
مجرور –ٍ |
حرف عطف |
معطوف |
حرف عطف |
معطوف |
حرف عطف |
معطوف |
جار و مجرور متعلّق به مُنِیَ |
مبنی بر فتح |
مجرور |
مبنی بر فتح |
مجرور |
مبنی بر فتح |
مجرور |
فَـــصَبَرْتُ عَلَی طُولِ الْمُدَّةِ ، وَ شِدَّةِ الْمِحْنَةِ ؛
حرف عطف |
ماضی مجرّد |
حرف جرّ |
مجرور،مضاف |
مضافٌ الَيْه |
حرف عطف |
معطوف،مضاف |
مضافٌ الَيْه |
تفريع |
فاعل تُ |
جار و مجرور متعلّق به صَبَرْتُ |
مجرور -ِ |
مبنی بر فتح |
مجرور -ِ |
مجرور -ِ |
حَتَّی إِذَا مَضَی لِــسَبِيلِــــهِ جَعَلَـــهَا
حرف ابتدا |
ظرف زمان |
ماضی، مجرّد |
لام حرف جرّ |
مجرور، مضاف |
هاءمضافٌ الَيه |
ماضی، مجرّد |
هاء مفعولٌ بِه |
مبنی برسکون |
محلّاً منصوب |
مضَی مبنی برفتح مقدّر، جارومجرور متعلّق به مَضَی |
محلّاً مجرور |
فاعل [هُوَ] |
محلّاً منصوب |
فِي جَمَاعَةٍ زَعَمَ اَنِّـــي اَحَــدُهُمْ . فَيَا
حرف جرّ |
مجرور –ِ |
ازافعال قلوب |
اَنَّ مشبّهةٌ بالفعل |
ياء متکلّم |
خبر اَنَّ |
مضافٌ الَيْه |
فَ عطف |
جار و مجرور متعلّق به جَعَلَ |
فاعل [هُوَ] |
ياء اسم اَنَّ محلّاً منصوب |
مرفوع –ُ |
محلّاً مجرور |
يا حرف ندا |
||
معنی زَعَمَ در اين جمله با يک مفعول کامل شده است و جزء افعال قلوب نيست. مصدر مؤوّل «اَنِّی اَحَدُهُمْ» محلّاً منصوب مفعولٌ به زَعَمَ |