دسته بندی محتوا

درس شانزدهم – جدول صرف، معنی فارسی و نحو الفاظ آيه 5 سوره بقره

أُولئِكَ عَلى‏ هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿5﴾

کلمه	صرف	معنی	نحو
اُولئِكَ	اسم اشاره برای متوسّط، مبنی بر فتح، جمع مذکّر و مؤنّث، معرفه	آنان، آنها	مبتدا، محلّاً مرفوع		جمله ابتدائی محلّی از اِعراب ندارد.
عَلی	حرف جرّ، مبنی بر سکون	بر	جارّ	جار و مجرور متعلّق به خبر محذوف
هُدیً	اسم، مصدر، ثلاثی مجرّد از ريشه هدی، مفرد، معرب	هدايت	مجرور به حرف جرّ عَلی، نشانه جرّ کسره مقدّر	جار و مجرور متعلّق به خبر محذوف
مِنْ	حرف جرّ، مبنی بر سکون	از	جارّ	جار و مجرور متعلّق به محذوف صفت هُدَیً
رَبِّ	اسم، مصدر، ثلاثی مجرّد، از ريشه مضاعف رب ب، مُعرَب، معرفه به اضافه	پروردگار	مجرور به حرف جرّ مِنْ نشانه جرّ کسره ظاهر، مضاف	جار و مجرور متعلّق به محذوف صفت هُدَیً
هِمْ	ضمير متّصل جمع مذکّر غائب، معرفه، مبنی بر سکون	آنان	مضافٌ اِلَيْه، محلّاً مجرور
وَ	حرف عطف، مبنی بر فتح	و	–
اُولئِكَ	اسم اشاره برای متوسّط، مبنی بر فتح، جمع مذکّر و مؤنّث، معرفه	آنان	مبتدا، محلّاً مرفوع		جمله معطوف به جمله ابتدائی محلّی از اِعراب ندارد.
هُمْ	ضمير منفصل جمع مذکّر غائب، معرفه، مبنی بر سکون	آنان	ضمير فصل محلّی از اِعراب ندارد.
الْمُفْلِحُونَ	اسم فاعل از باب اِفعال، ريشه فلح ، جمع مذکّر سالم، معرفه، معرب	رستگاران	خبر، مرفوع، نشانه رفع واو

نکته مهم و جديد نحو در اين جدول ضمير فصل يا عِماد است:

« هُمْ » ضمير فصل يا عِماد

«هُمْ» در جمله «اُولئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ» ضمير فصل يا عِماد است. توضيح آن که مبتدا بايد معرفه باشد و خبر غالباً نکره است. هرگاه خبر معرفه باشد برای رفع اشتباه ميان مبتدا و خبر يک ضمير منفصل می آيد. به اين ضمير «ضمير فصل يا عماد» می گويند. «ضمير فصل يا عماد» از نظر «مفرد و مثنّی و جمع بودن» و از نظر «مذکّر و مؤنّث بودن» از مبتدا و خبر تبعيّت ميکند. مانند «هُمْ» در جمله «اُولئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ» اُولْئِکَ مبتدا، اَلْمُفْلِحُونَ خبر است. اَلْمُفْلِحُونَ معرفه است. ضمير فصل هُمْ ميان مبتدا و خبر آمده است. هُمْ مانند مبتدا و خبر در اين جمله جمع مذکّر است.