مقدّمه اي بر صرف و نحو
برای فراگيری نهج البلاغه، که به زبان عربی است، بايد دستور زبان عربی يا «صرف و نحو» و لغت عربي را بياموزيم. زبان عربی مانند زبانهای ديگر از چند جمله و عبارت تشکيل شده است. هر جمله يا عبارت از چند کلمه تشکيل می شود. «کلمه» در زبان عربی مانند زبان فارسی از حروف الفبا تشکيل می شود. هرگاه چند حرف در کنار يکديگر به گونه ای قرار بگيرند که دارای يک معنی معيّنی باشند، کلمه به وجود می آيد. مانند: «مِن= از» ، «خُطْبَةٍ= سخنرانی»، «يَذْکُرُ= بيان می کند»، «خَلْقِ= آفرينش»، «آدَمَ= آدم». حروف هجا يا الفبای عربی همان الفبای فارسی است. تنها چهار حرف از حروف الفبای فارسی در عربی نيست. اين حروف عبارتند از: «پ، چ، ژ، گ».
اسم و شکل حروف يا الفبای عربی
الف، همزه، باء ، تاء ، ثاء ، جيم ، حاء ، خاء ، دال ، ذال ، راء ، زاء ، سين ، شين ، صاد ،
ا ، ء ، ب ، ت ، ث ، ج ، ح ، خ ، د ، ذ ، ر ، ز ، س ، ش ، ص ،
ضاد ، طاء ، ظاء ، عين ، غين ، فاء ، قاف ، کاف ، لام ، ميم ، نون ، هاء ، واو ، ياء .
ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ، ف ، ق ، ک ، ل ، م ، ن ، ﻫ ، و ، ی .
از بين 29 حرف الفبای عربی، تلفّظ 10 حرف با تلفّظ آنها در زبان فارسی متفاوت است. اين حروف عبارتند از: «ث، ح، ذ، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، و» تلفّظ 18 حرف باقی در فارسی و عربی يکسان است. درباره تلفّظ هر يک از اين حروف مختصراً توضيح کوتاهی می آيد:
حرف (ث) اين حرف را بايد به صورت نوک زبانی ادا کرد. يعنی در حاليکه نوک زبان با دندانهای جلو در آرواره بالا تماس دارد، هوا را به بيرون می دميم.
حرف (ح) اين حرف با گرفتگی خاصّی در حلق، ايجاد می شود. در هنگام تلفّظ اين حرف هوا با فشار از وسط حلق به طرف بيرون دميده می شود.
حرف (ذ) اين حرف نيز از نوک زبان و با صدای نازک ادا می شود.
حرف (ص) اين حرف مانند سين تلفّظ می شود ولی همراه آن صدا پر حجم و درشت می گردد.
حرف (ض) اين حرف از تماس کناره زبان با دندانهای آسيای بالا و با صدای پر حجم و درشت تلفّظ می شود.
حرف (ط) اين حرف مانند حرف تاء تلفّظ می شود با اين تفاوت که صدای آن درشت و پر حجم می باشد.
حرف (ظ) اين حرف مانند حرف ذال از تماس نوک زبان با سر دندانهای آرواره بالا ايجاد می شود، با اين تفاوت که صدا در حرف ظاء درشت و پر حجم می گردد.
حرف (ع) اين حرف از ميان حلق و به صورت نرم ادا می شود و گوئی صدا کِش می آيد.
حرف (غ) اين حرف از همان محلّ تلفّظ حرف خاء يعنی از ابتدای حلق تلفّظ می شود ولی صدای آن نرم و کشيده و دنباله دار است و حالت خراش و خشونت صدای خاء را ندارد.
حرف (و) اين حرف از ميان دو لب ادا می شود، بدون آنکه دندانهای بالا با لب پايين مماس گردد.