مثنوی قرآنی، آيات 21-40 سوره بقره1

 

اوّلين مرتبه از هدايت انسان مأمور به پرستش خداوند

درك خالقيّت پروردگار است

جامِ امروزت همـان انسانِ تــوست               نامهـايت در مثالش زانِ تــوست

گر بيايد هــر يك از دامن كِشان            مي­بريَش با عبـادت تا به آن              

آمدن از او، زِ تـــو باشد نَـــويد               فرض اوّل بايدش كـــو آفريــد؟

خالقت بينـــد شود همــــراه مِـي               از پدرهايش نشان گيـــرد زِ وي

زانچـــه با نامَش نشاني آورنــد               جُـــز يكي نامَت به لبها ناورنــد

گر به خالـــق بودنت آرَد يقيـــن               ديده­ اش از او بيايـــد تا زميـــن

تازه بيند آنچـــه داديشَ از سُخَن               در زميـن گسترده بودي تا به مَن

آسمان از من پديـــدارش شـــود               رِزق اوّل از پديـــدارش بَـــرَد

روزيَت يك يك چو آيــد از سَماء    300      يا بيارَد دِل به معـــراجت زِ ماء

بهره بر جانِ مُصَـــلّايَش شـــود              آنكه را تو بُـرده­ اي آنَش شـــود

زين مـــيِ نابِ مُصَلّاهاي تـــو               روزيِت را مي­بَـــرَد آنجا زِ نـــو

وَز شباهت نامِ تـــو با نامِ تـــو               مي­فزايـــي روزيَش تا بامِ نـــو

تا دِگَر هرگـــز نمانَـــد روزيَش               از خود و غيرَت، بپايـــد روزيَش

اينچنين بُردي همـــه دامن­كِشان               تا نَمانَـد غيـــرِ تو انـــدر جهان

مثال انسان عابد پيامبر است و مثال انسان كافر سنگ است

فرضِ ديگـر بي شريكييَت بُـــوَد               گـر بفهمـــد دل نبيّــيَت بُـــوَد

ديگر آن دل که رَسَد بر جانِ نو               خود بداند که بُـــوَد يک نامِ تو

گـر بميــرد دل، نگيــرد نامه ات               هرگـزَ از سويَت نبينـد خانه ات

بی خبــر اَز راه می گردد زِ تو              سویِ غيـــرَت می بَرَد آوازِ تو

هرچه می خواند که افزونش کنند   310     همچو آوازَت پُرَ از نورَش کنند

جلوه می آيد که اِی روشن ضمير           آنچه خواندَت جانِ ما، آن را بِگير

گر منُ و ما جُـز خدا راهی بَريم               تا به سوزشهـای جان نامی بَريم

نامِ تو سنگ و جهانش مُرده زار               بی خبر اَز تـو، رَوَد تا سویِ دار

سنگِ مُرده اَز تـو آرَد اين نِشان               بی نشان شد کافـرِ گُويت چنان

چگونگی هدايت شدنِ انسان تا رسيدن به توحيد

و علّت هدايت نشدن کافران

گويِشِ اَوّل اگــر با نامِ توست               تا به آخَر مِثلِ تـو در جامِ توست

پرده های روی اين جانانه ات               يک به يک آرَد نشان از خانه ات

هر يکی مِثْلی که بَـر آدم زنی             آن نشانش را تو بـر عالَم بَــری

تا تمام خلقِ تــو گــردد نشان               آن زمينِ پاکِ عالَــم شد عَيــان

آن زَمينَت با مِثالِ تــو به يک               روشن آرَد آسمـانِ نـــو به يک

بامِ اوّل روزيت آرد بــه جام     320       وَرنه سنگش در درون آرَد دَوام

پی به پی روزی به جانَش می دهی         صورتی ديگر به خاکش می دهی

تا بمــانَد آنچه آويـــزی به او              تا قيـامت، زآنچه آميـــزی بدو

آسمانش در زمينش نــــو شود               نامِ هفتم در زمينش تــــو شود

مُردگان گر مُرده اند ديگـر تمام               آنچه آوردی نشان گيـرَد هُمام

تا همه آن آسمانهايش تــو شد               جُز يکی نامِ تـو در جانش نشد

عهدِ تو را تا بــه ميثاقش بَرَد              از اَزَل هم تا اَبَــد جانش خَرَد

وان يکی کو مرگِ جان را می خَرَد     بی تو کِی راهی به مِثلَت می بَرَد

در درونِ آتش و جانش چو سنگ       هيزمی شد مثلِ خود آرَد به تنگ

مِثلِ تو همواره رو به زندگی است     تا زِ مِثلِ تو بُرون شد مُردگی است

زنده شدن مردگان در طول عمرِ خود در مقامهای پست تر يا بالاتر

و حرکت در مسير آن مقام تا مرگِ از آن و زنده شدن به مقامِ ديگر

هر يکی اسمی که مرگِ خود خَرَد   330     زنده می گردانيش تا خود بَرَد

يا به سویِ آتَشِ جانش که ساخت     يا به آن بامی که خود را او شناخت

ديده می گردانی از روز نخست           تا حجابش را بگيری زانچه گُفت

برگ من لغزش زِ شيطان آوَرَد               علمِ تو آدم بــه جنّتهــا بَـرَد

تا زمينَم از درون بيمـار توست       آنچه بر جان می خَرَم از نارِ توست

تا بيايَـم بر يِکَ از هفْت آسِمان            بازمی گردانيـــم از آشيــان

چون خوش آيَد، گفتنِ امروز تو             سينه ام گردد تُهــی از دردِ نو

ديگر آن مُلکِ فِساد و بَرگِ خِشت         هرگِـزَم نارَد چنان ابليسِ زِشت

کِبْـرِ اوّل تا به کِبْـرِ تو رسيد!!               وَرْنه گوشِ دِل به ذِکْرِ تو رسيد

چون سِفاهت را به جانَش می بَرَد           تا به آخر ترسِ جانش می خَرَد

علمِ اوّل چون به مُلکِ تو رسيد     340   حرفِ اوّل تا به آخـر را شنيد

گفتی ای موسی درختت را ببين             آدم آوردی درختش تا زمين

اين مَنَم شيطان به جانَم می خَرَم       وَرْنه زان مُلکَت سَعادَت می بَرم

نياز انسان به هدايت و تربيت خداوند

در زمينِ جانِ خود بر خِشتِ يک              با پدر آيـــم هَمی تا زِشتِ يک

رَبِّ خــود گيـرَم تمـاماً آن پدر               تــو بگو رَبَّـم تويي هم رَبِّ سر

آنــچنان آواز بــر جانـم بِبَــر               تا ببينم اين تـويــي رَبِّ پــدر

تا بــه ربّانييّتت با تـــو رَسَــم            خالِقت بينَــم به علمی نـو رَسَم

آن زَمينِ پهـن و گسترده که بام               بر فرازَش بُرده ای در روزِ شام

می درخشد از صدایِ رَعدِ نور        تازه می بينم بصير است آن، نه کور

جملـه ی اوّل زِ رحـمت می خَرَم               ديگر آن همتا بـه جانم کِـی بَرَم

تو دِگر هرگـز نگيـری آن هُمـام    350      ذرّه ذرّه مـی نـوازيَش زِ جـام

تا همــه روزیِّ تــو گيــرد تمام               خارج آيد سينه اش زَ اندوهِ بام

خارجش کردی چو از اندوهِ شب             می چشانيَش زِ رِزْقَت آن طَرَب

تازه در مُلکَت چــو ايمن آمد او               بـاغ اوّل را ببينــد زان سبـــو