درس 2
چگونگی ساختن کلمه از حروف الفبا
از ميان 29 حرف الفبا سه حرف «الف، واو، ياء» گاهی حرکت دارند و در اين صورت «مصوّت» ناميده می شوند. بقيّه حروف بی حرکت هستند و به آنها «صامت» می گويند. حروف صامت با در کنار هم قرار گرفتن دارای حرکت نمی شوند و تلفّظ حروف ساکن يا بی حرکت غير ممکن است. از اينرو هميشه حروف صامت با کمک مصوّتها خوانده می شوند.
مصوّت «الف» هرگاه بعد از حرفی قرار گيرد به آن حرکت «آ» می دهد مانند: لا، عا، نا.
مصوّت «واو» هرگاه بعد از حرفی قرار گيرد به آن حرکت «او» می دهد مانند: دو، جو.
مصوّت «ياء» هرگاه بعد از حرفی قرار گيرد به آن حرکت «ای» می دهد مانند: فی، ذی.
مصوّتهاي كشيده و كوتاه
سه مصوّت «الف، واو، ياء» را صدا، حرکت يا مصوّتهای کشيده می گويند. سه مصوّت ديگر نيز وجود دارند که هم حرکت با يکی از مصوّتهای کشيده است ولی از آن کوتاهتر است و نصف حرکت مصوّت کشيده هم حرکت خود را به حرف قبل از خود می دهد. مصوّتهای کوتاه عبارتند از:
«فتحه –َ = نصف حرکت آ» را به حرف قبل از خود می دهد. مانند: لَ ، حَ ، نَ .
«ضمّه –ُ = نصف حرکت او» را به حرف قبل از خود می دهد. مانند: خُ ، کُ ، رُ .
«کسره –ِ = نصف حرکت ای» را به حرف قبل از خود می دهد. مانند قِ ، ضِ ، لِ .
دو مصوّت کشيده « واو، ياء» گاهی صامت هستند و برای خوانده شدن در کنار حروف ديگر به مصوّتها نيازمند می شوند، مانند: «وَ ، یَ ، يُ». مصوّت کشيده «الف» هيچگاه صامت نمی شود و صامت آن همان همزه است که گاهی به شکل « أ » نوشته می شود. گاهی در کلمه يک يا چند حرف ساکن = بی حرکت وجود دارد. بالای حرفهای ساکن علامت سکون « –ْ » قرار داده می شود تا خواننده آن را ساکن تلفّظ کند. هر حرف با حرکت يا مصوّت بعد از خود يک بخش از کلمه را تشکيل می دهد. حرفهای ساکن برای خوانده شدن به حرکت حرف قبل از خود می چسبد و يک بخش کشيده تر را تشکيل می دهند. مانند کلمه «خَلْقِ» که از سه حرف «خَ» ، «لْ» ، «قِ» تشکيل می شود ولی تنها دو بخش «خَلْ» و«قِ» را تشکيل می دهد. زيرا حرف ساکن «لْ» به تنهايی خوانده نمي شود و به حرکت حرف قبل از خود «–َ » می چسبد. علامت تشديد(-ّ) نشانه آن است كه حرف دو بار تكرار شده است. يكبار ساكن و يكبار متحرّك. مانند: «اَلَّذي= اَلْ لَ ذِي».
انواع كلمه
«کلمه» در عربی بر سه قسم است. اسم، فعل و حرف. «اسم» کلمه ای است که دلالت بر معنای مستقلّی دارد بدون آنکه به يکی از زمانهای گذشته، حال يا آينده دلالت داشته باشد. مانند: اِبْتِداء = آغاز، خََلْق = آفرينش، السَّماء = آسمان، الاَرْض = زمين.