آیه چهارم ایمان به معاد و درمان بُخل
آيه چهارم
درمان بخل با يادآوری روز قيامت و صفات خداوند
جزء چهارم، آيه 180 سوره آل عمران:
« وَ لَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا ءَاتَئهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَهُم بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِ يَوْمَ الْقِيَمَةِ وَ لِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَ الْاَرْضِ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ »
« آنان كه در نعمتى كه خدا به آنها عطا كرده است بخل می ورزند، مپندارند كه در بخل ورزيدن برايشان خير است. نه، شرّ است. در روز قيامت آنچه را كه در بخشيدنش بخل می ورزيدند چون طوقی به گردنشان خواهند آويخت. و از آن خداست ميراث آسمانها و زمين و او به هر كاری كه می كنيد آگاه است. (آل عمران/180)»
پرسشها:
1- در آيه 180 سوره آل عمران به چه کسانی هشدار داده شده است؟
2- در آيه 180 سوره آل عمران چه کسی به عنوان مالک حقيقی اموال معرفی می شود ؟ و اموال به چه کسی اِعطاء شده است؟
3- آيه 180 سوره آل عمران متضمّن چه فرمانی است ؟
4- با توجّه به آيه 180 سوره آل عمران در روز قيامت چه اتّفاقی برای فرد بخيل می افتد؟
5- به نظر شما چرا خداوند افراد بخيل را از روز قيامت می ترساند؟
6- در انتهای آيه 180 سوره آل عمران خداوند کدام صفات خود را يادآوری می کند؟ چرا؟
پاسخها:
- در آيه 180 سوره آل عمران به افرادی که بخل می ورزند هشدار داده شده است.
2- در آيه 180 سوره آل عمران خداوند به عنوان مالک حقيقی اموال معرفی می شود که اموالی را به فردی که بخل می ورزد اِعطاء کرده است.
3- آيه 180 سوره آل عمران متضمّن دو فرمان است:
فرمان اوّل اينکه شخص بخيل به ياد بياورد اموالی که در اختيار اوست از جانب خداوند به او اعطاء شده است و مالک حقيقی اموال خداوند است.
فرمان دوّم آنکه مانند خداوند بخشنده باشد و نسبت به اموالی که برای مدّت کوتاهی به او سپرده شده است بخل نورزد.
4- با توجّه به آيه 180 سوره آل عمران در روز قيامت اموالی که فرد نسبت به آنان بخل ورزيده و آن را از افراد فقير دريغ داشته است مانند طوقی به گردن فرد بخيل آويخته می شود و اينچنين رسوا می شود و به زحمت و رنج می افتد؟
5- به نظر می رسد رابطه ای نزديک ميان « ايمان به معاد و برپايی روز قيامت» با «وابستگی فرد به دنيای فانی و اموال دنيوی» برقرار است. از اينرو خداوند برای درمان بخل افراد بشر آنان را به ياد قيامت می اندازد و کيفری که در روز قيامت در انتظار افراد بخيل است را برايشان ترسيم می کند تا آنان را بترساند و از بخلی که فايده ای برايشان ندارد نجاتشان دهد.
6- خداوند در انتهای آيه 180 سوره آل عمران دو صفت از صفات خود را يادآوری می کند.
- صفت اوّل اينکه خداوند مالک تمام اموال دنياست.
اين صفت را برای بيان دو منظور يادآوری می کند:
اوّل اينکه اگر فرد بخيل از افراد مستحق اموالی را دريغ کند، خداوند از طريق ديگر فقيران را بی نياز خواهد کرد.
دوّم آنکه اگر فرد بخيل از فقير شدن می ترسد و بخل می ورزد، به ياد ثروت خداوند بيفتد و فرمان انفاق کردن به فقيران را اطاعت کند. خداوند باز هم اموالی را از ثروت بی کران خود به او اعطاء خواهد کرد. همچنانکه اموالی که اينک در اختيار دارد را پيش از اين خداوند به او اعطا کرده بود.
- صفت دوّم اينکه خداوند به اعمال بندگان آگاه است.
اين صفت را به اين دليل يادآوری می کند که اگر فرد بخيل گمان می کند که خداوند از اعمال او بی اطّلاع است و بخل او از نظر خداوند پنهان مانده است، از غفلت خارج شود و بداند که خداوند ناظر اعمال او و آگاه به بخل ورزيدن اوست. اين خروج از غفلت نسبت به آگاه بودن خداوند ممکن است فرد را شرمنده سازد و از بخل ورزيدن اجتناب کند.